مظاهری سیف:

وزارت اطلاعات باید با پژوهشگران جریان های انحرافی همکاری و تعامل داشته باشد.

رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به فاصله گرفتن پژوهشگران از متن ماجراهای انحرافی گفت: نباید به تحقیق در پشت درهای بسته رضایت دهیم.


حجت الاسلام والمسلمین مظاهری سیف، پژوهش‌گر پژوهش‌گاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفتگوی مکاتبه ای با سرویس اندیشه خبرگزاری آینده روشن، به این سؤال که «وظیفه‌ نهادها و مؤسسات علمی و پژوهشی، درباره رواج معنویت های جدید و نوظهور» چنین پاسخ داد:

با اقتباس و کمی تصرف از سند چشم انداز توسعة دانش اخلاق و عرفان که در گروه اخلاق پژوهش‌گاه علوم و فرهنگ اسلامی تدوین شده نکاتی را عرض می‌کنم.
 
الف. در حوزه مدیریت پژوهش 

- مطالعات جدی و مستمر آینده پژوهانه در حوزة معنویت، با این پرسش‌ها که آیندة معنوی جهان تابع چه علل و مواملی است، و چه ویژگی‌هایی می‌تواند جریان معنوی خاصی را برتر نشانده و غالب سازد. 

- برنامه‏ریزی راهبردی و تعریف نظام جامع تحقیقات عرفانی و اخلاقی به منظور اولویت گذاری پروژه‏ها و تعریف مناسبات منطقی میان آنها. 

- شناسایی مراکز فعال در عرصه اندیشه عرفانی و اخلاقی جهت رایزنی و تعامل علمی. 

- ایجاد بانک اطلاعات محققان عرفان و اخلاق (شناسایی و رده‏بندی علمی پژوهشگران عرصه اخلاق و تربیت) و تلاش برای جلب مشارکت هدفمند ایشان. 

- سامان‏دهی و هدایت پژوهش‏های عرفانی و اخلاقی با ایجاد ستاد هماهنگی مراکز پژوهشی در حوزة عرفان و اخلاق. 

- تربیت نیروی پژوهشگر در حوزه عرفان و اخلاق اسلامی و نقد عرفان‌های غیر اسلامی با برگزاری دوره‏های آموزشی مستمر ویژه محققان و مؤلفان عرفان و اخلاق. 

- تأمین کادر قوی و مجرب مدیریت پژوهش در عرصه مطالعات معنوی. 

- استفاده از روانشناسانی که در تعیین مطالب برای مخاطبان خاص مهارت داشته باشند و شیوه‌های مؤثر ارائة مطالب به مخاطب را طراحی کنند. و برای مخاطبان گوناگون از لحاظ سن، جنسیت، تحصیلات و غیره شیوه‌های مناسب انتقال پیام معنوی دین را بیابند. در این مجموعه حضور جامعه شناسان نیز در کنار متخصصان عرفان و ادیان و اسلام شناسان ضروری است. 

- استفاده از شیوه‌های هنری، نو و جذاب در ارائة مطالب اگر چه در قالب کتاب یا جلسات درس یا سخنرانی باشد. 

- تشکیل تیم‏های ویژه رایزنی‏های پژوهشی - فرهنگی جهت تعامل با مراکز آکادمیک و سازمان‏های دولتی متولی امور فرهنگی سایر فرهنگ‏ها و کشورها جهت غنی‏سازی مطالعات تطبیقی. 

- حمایت از پایان نامه‏های دوره‏های کارشناسی ارشد و دکتری و پیشنهاد موضوعات خاص در حوزه دانش اخلاق و عرفان اسلامی و نقد عرفان‌های غیر اسلامی. 

- فراخوان مقالات در رده‏های مختلف علمی و تشویق جامعه علمی جوان کشور به تفکّر معنوی و اخلاقی و روی‌آوری به پژهش‌های معنوی با رویکرد انتقادی نسبت به عرفان‌های کاذب.
 
- برگزاری همایش و نشست‏های تخصّصی. 

- تعریف و تاسیس پژوهشکده عرفان و اخلاق اسلامی مشتمل بر گروه‏های پژوهشی مسائل بنیادین نظام اخلاق و عرفان اسلامی، اخلاق هنجاری، عرفان عملی، اخلاق کاربردی، تربیت اخلاقی و فلسفه علم اخلاق، تاریخ ادیان، جامعه‌شناسی ادیان نوپدید، روانشناسی معنویت، نقد مکاتب معنوی نو‌ظهور. 

- تاسیس مرکز آموزش تخصصی اخلاق و عرفان اسلامی در حوزه.
- برگزاری کلاس‏های تدریس آزاد عرفان اسلامی در آموزشگاه‌هایی خصوصی، فرهنگ‌سراها و... . 

- تشکیل انجمن علمی عرفان اسلامی. 

- ایجاد باشگاه اندیشه ورزی اخلاق و عرفان جهت توسعه همگرایی محققان. 

- تاسیس اتاق فکر معنویت اسلامی به منظور طراحی سیستم بهینه‏سازی و توسعه مستمر علوم معنوی (عرفان و اخلاق و ...) و نهاد معنویت. 

- راه‏اندازی کرسی‏های نظریه‏پردازی و نقد اندیشه‌های معنوی. 

- طراحی سیستم دریافت کننده و انتقال دهنده پرسش‏ها و مسائل عینی جامعه. 

- طرّاحی سیستم بازخورد گیرنده معنویت از مخاطبان و ارزیابی مستمر فعالیت‏های پژوهشی و تبلیغی از نظر تاثیر گذاری و میزان کارآمدی. 

- ایجاد ستاد مشترک اجرایی متشکّل از نمایندگان حوزه علمیه، دانشگاه، مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی، دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، امور زندان‏ها و مراکز بازپروری، معاونت فرهنگی و اجتماعی نیروی انتظامی، قوه قضایی، شورای فرهنگ عمومی وزارت ارشاد، واحد تربیتی آموزش و پرورش و نهادهای مشابه به منظور برنامه‏ریزی، سیاست‏گذاری و اجرای برنامه‏های توسعه اخلاق عمومی و تقویت نهاد اخلاق. 

- ایجاد کتابخانه‏های تخصّصی عرفان و اخلاق اسلامی در مراکز بزرگ علمی نظیر حوزة علمیة قم، دانشگاه تهران و... . 

- شناسایی و ایجاد ارتباط با پژوهشکده‏ها، انجمن‏های علمی و آموزش‏گاه‏های عرفان و اخلاق در سایر کشورها جهت آشنایی با تجارب کاری و انتقال دستاوردهای ایشان و تمهید مطالعات گسترده تطبیقی. 

ب. در حوزه اجرای پژوهش 

- توسعه مطالعات تطبیقی میان نظام عرفانی و اخلاقی اسلام، ادیان مختلف و نیز مکاتب بشری و اندیشمندان غیرمسلمان مانند مقایسه عرفان و اخلاق وحیانی و عرفان و اخلاق مدرن و پست مدرن و چالش‏های برخاسته از این تقابل. 

- گسترش مطالعات تطبیقی بین المذاهب و برجسته‏سازی وجوه تمایز و عناصر اختصاصی مکتب معنوی اهل‏بیت(علیهم السلام). 

- بازکاوی اندیشه اندیشمندان و اسلام‏شناسان بزرگ معاصر در حوزه عرفان و اخلاق. 

- بازخوانی آرای منتقدان عرفان و اخلاق دینی و اسلامی از میان مستشرقان و روشنفکران. 

- ترجمه کتاب‏های عرفان و اخلاق اسلامی از فارسی و عربی به زبان‏های زنده دنیا. 

- ترویج مطالعات میان رشته‏ای در ابعاد گوناگون مباحث علوم معنوی اسلامی (عرفان، اخلاقی، حکمت متعالیة و...). 

- تدوین استراتژی پژوهش در حوزه تفکر معنویت اسلامی. 

- تعریف استانداردهای کیفی پژوهش‏های عرفانی و اخلاقی و ارزیابی دقیق پژوهش‏های گذشته و کنونی براساس آن. 

- توسعه خدمات پژوهشی از قبیل تدوین کتابشناسی توصیفی، مأخذشناسی موضوعی، دایرةالمعارف، فرهنگ‏نامه، اصطلاحنامه، موسوعه‏های روایی و معاجم در حوزة علوم معنوی اسلام. 

- تولید دانش فلسفه علوم معنوی اسلامی و توسعه و تدقیق نگاه‏های درجه دو به ساحت این دانش‌ها به منظور بالندگی آنها. 

- تأسیس و انتشار نشریات تخصّصی در حوزة علوم معنوی اسلام.

- راه‏اندازی سایت تخصصی علوم معنوی اسلامی در شبکه جهانی اینترنت. 

- تدوین کتب درسی در سطوح مختلف. 

- احیای نسخ ارزشمند خطی در موضوعات معنوی. 

- تحقیق و تصحیح و فهارس‏نگاری و نمایه‏زنی متون عرفانی‌، حکمی و اخلاقی اسلامی. 

- بازنویسی و جمع‏آوری موضوعی میراث معنوی پراکنده موجود در لابلای تفاسیر و شروح روایات. 

- بازنویسی و تحلیل آموزه‏ها و اندیشه‏های اخلاقی متون ادبی و عرفانی به زبان علمی روز. 

- پژوهش‏ها و تک‏نگاری‏هایی در زمینه معناشناسی مفاهیم معنوی، عرفان نظری، عرفان عملی، اخلاق هنجاری (فردی، اجتماعی، خانواده،...)، تربیت اخلاقی، تربیت عرفان (سیر وسلوک) اخلاق کاربردی (محیط زیست، رسانه، هنر، کار، ورزش، پزشکی)، اخلاق ادیان، مکاتب اخلاقی و عرفانی بشری. 

- تدوین فرهنگ نامه‏ها و نیز اصطلاحنامه های تخصصی عرفان نظری، عرفان عملی، اخلاق هنجاری، تربیت اخلاقی و اخلاق کاربردی. 


وی در ادامه نسبت به این مسئله که «آیا شما معتقدید اغلب نهادها و مؤسسات علمی پژوهشی به‌خصوص در زمینه مهدویت، به جای این‌که تزریق معارف و تولید محتوا کنند، به ایجاد تشنگی در جامعه می‌پردازند و این خود باعث گرایش بیشتر جوانان به فرقه‌های نوآیین می‌شود؟» پاسخ گفت: 

این پرسش مبهم است، ایجاد تشنگی خود نیازمند کار محتوایی است و کار بسیار ارزشمندی است. در حقیقت ما در ارتباط با مباحث مهدویت کاری غیر از ایجاد تشنگی نمی‌توانیم انجام دهیم باید امام را معرفی کنیم و هر چه بهتر این معرفت انتقال یابد تشنگی بیشتر می‌شود ما که نمی‌توانیم امام زمان درست کنیم.

باید تشنگی‌، انتظار و اضطرار را به حدی رساند که دعای مضطرین به اجابت برسد. کسانی که عجول‌اند یا درست خود را با معارف همراه نمی‌کنند، دنبال مدعیان راه می‌افتند. تا آنجا که تشنه می‌شوند و اگر این تشنگی با ارائة معرفت باشد که معمولاً در مراکز موعود پژوهی و مهدی‌شناسی صورت می‌گیرد، مشکلی نیست، آنجایی که شخص نادانی می‌کند از معارفش استفاده نمی‌کند، فکر نمی‌کند یا در اثر هواهای نفسانی دچار توهم یا کژپنداری می‌شود، باید بررسی شود.

به نظر می‌آید مشکل اصلی در تربیت است و از آن مهمتر در تربیت پذیری است. دقیقاً جایی که شخص راه خود را دانسته یا ندانسته و بر اثر خطاهای گذشته به انحراف می‌رود حال یا اینکه در راه نادرستی که دیگران درست کرده‌اند می‌افتد و یا در راه نادرستی که خودش ایجاد کرده می‌رود و گروهی را نیز به دنبال خود می‌برد. 


پرسش بعدی ما این بود که «به طور کلی اشتباه و نقطه ضعف کار پژوهشی را چه می‌دانید؟ و کدام نقطه ضعف است که باعث رواج این نوع گرایش‌ها شده است؟»

حجت الاسلام والمسلمین مظاهری سیف در این باره گفت: اگر بخواهیم ضعف‌هایی را در کار پژوهشی بیابیم باید به فاصلة پژوهشگران از متن ماجراهای انحرافی و مسائل اصلی انحراف آور اشاره کنیم و این موضوع هم به پژوهشگران برمی‌گردد که به تحقیق پشت درهای بسته رضایت می‌دهند و دل خوش می‌کنند و بیش از آنها به سازمان‌ها و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی مربوط می‌شود که مراکز پژوهشی را به مسائل جاری پیوند نمی‌زنند و خود سرانه عمل می‌کنند. 

به خصوص منظورم سربازان گمنام امام زمان در وزارت اطلاعات است. در مواردی بنده شخصاً تجربه کرده‌ام که در مسائل انحرافی و مدعیان حوزه‌های عملیه را کنار می‌گذارند و اگر هم حوزه به سمت آنها برود استقبال نمی‌کنند و از این هم بدتر هنگامی است که مراکز پژوهشی و محققان مستقیم با افراد و جریان‌های انحرافی مرتبط می‌شوند و در این موارد مانع این ارتباط می‌شوند. 

از همین جاست که فاجعه‌های بزرگ پدید می‌آید، پشتوانة علمی، معنوی و فرهنگی موضوع حذف می‌شود و کار به صورت‌های غیر قابل دفاع پیش می‌رود که به زیان امنیت اعتقادی و فرهنگی جامعه تمام می‌شود. 

به هر حال مشکل اصلی پژوهش‌ها در زمینة مسائل انحرافی این است که با موضوعات و مسائل از نزدیک ارتباط ندارند. از موارد داخلی که بگذریم الان لی هنگجی بنیان‌گذار مکتب فالون‌دافا در چین مدعی است که، برای نجات بشریت در روزگار سیاه افول اخلاق و ارزش‌های انسانی آمده است. بدون تردید باید عده‌ای بروند از نزدیک او را ببینند، فعالیت‌های او را ارزیابی کنند و در این زمینه به پژوهش و نگارش دست ببرند. الان در شهرهای مختلف کشور ما این گروه پیروانی جذب کرده‌اند و بعید نیست که روزبه‌روز بیشتر هم بشوند.